相应部6相应15经 般涅槃经
相应部6相应15经/般涅槃经(梵天相应/有偈篇/祇夜)
一时,世尊住在拘尸那罗的末罗族沙罗树林中两棵沙罗树之间,这是他般涅槃的时候。那时,世尊对比丘们说:"来吧,诸比丘,我现在告诉你们:'一切行法皆是坏灭之法,当精进不放逸!'这是如来最后的教诲。"
此后,世尊进入初禅。从初禅出,进入第二禅。从第二禅出,进入第三禅。从第三禅出,进入第四禅。从第四禅出,进入空无边处定。从空无边处定出,进入识无边处定。从识无边处定出,进入无所有处定。从无所有处定出,进入非想非非想处定。从非想非非想处定出,进入想受灭定。
从想受灭定出,进入非想非非想处定。从非想非非想处定出,进入无所有处定。从无所有处定出,进入识无边处定。从识无边处定出,进入空无边处定。从空无边处定出,进入第四禅。从第四禅出,进入第三禅。从第三禅出,进入第二禅。从第二禅出,进入初禅。从初禅出,再入第二禅。从第二禅出,进入第三禅。从第三禅出,进入第四禅。从第四禅出后,世尊随即般涅槃。
当世尊般涅槃时,大梵天王娑婆主说偈:
"世间一切众生,
终将舍弃此身,
如此无上导师,
世间实无与比,
如来具足威力,
正觉已入涅槃。"
当世尊般涅槃时,帝释天王说偈:
"诸行真无常,
是生灭之法,
生已还归灭,
寂灭乃为乐。"
当世尊般涅槃时,尊者阿难说偈:
"那是多么可怖,
那是多么惊悚,
具足一切德相,
正觉入涅槃时。"
当世尊般涅槃时,尊者阿那律说偈:
"彼心住寂然,
气息悉停息,
无动趣寂静,
具眼入涅槃。
内心不退怯,
安忍诸感受,
如灯焰熄灭,
心解脱亦然。"
第二品。
梵天相应完。
巴利语原版经文
SN.6.15/(5). Parinibbānasuttaṃ
186. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kusinārāyaṃ viharati upavattane mallānaṃ sālavane antarena yamakasālānaṃ parinibbānasamaye. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi– “handa dāni, bhikkhave āmantayāmi vo– ‘vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādethā’ti. Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācā”.
Atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Paṭhamā jhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji. Ākāsānañcāyatanā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji. Viññāṇañcāyatanā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji. Ākiñcaññāyatanā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṃ samāpajji.
Saññāvedayitanirodhā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji. Ākiñcaññāyatanā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji. Viññāṇañcāyatanā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji. Ākāsānañcāyatanā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Paṭhamā jhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā samanantaraṃ bhagavā parinibbāyi. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā brahmā sahampati imaṃ gāthaṃ abhāsi–
“Sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussayaṃ;
Yattha etādiso satthā, loke appaṭipuggalo.
Tathāgato balappatto, sambuddho parinibbuto”ti.
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi–
“Aniccā vata saṅkhārā, uppādavayadhammino;
Uppajjitvā nirujjhanti, tesaṃ vūpasamo sukho”ti.
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā ānando imaṃ gāthaṃ abhāsi–
“Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
Sabbākāravarūpete, sambuddhe parinibbute”ti.
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā anuruddho imā gāthāyo abhāsi–
“Nāhu assāsapassāso, ṭhitacittassa tādino;
Anejo santimārabbha, cakkhumā parinibbuto.
“Asallīnena cittena, vedanaṃ ajjhavāsayi;
Pajjotasseva nibbānaṃ, vimokkho cetaso ahū”ti.
Dutiyo vaggo.
Tassuddānaṃ–
Brahmāsanaṃ devadatto, andhakavindo aruṇavatī;
Parinibbānena ca desitaṃ, idaṃ brahmapañcakanti.
Brahmasaṃyuttaṃ samattaṃ.