第一千一百七十三章 大因缘经

长部15经/因缘大经(大品[第二])


如是我闻。一时,世尊住在俱卢国一个名叫剑磨瑟昙的俱卢人市镇。那时,尊者阿难走到世尊所在处,走近后向世尊礼敬,然后坐在一旁。坐在一旁的尊者阿难对世尊说:"真是稀有啊,世尊!真是未曾有啊,世尊!这缘起法如此深奥,显现也如此深奥,但对我来说却似乎很浅显易懂。"(世尊说:)"阿难,不要这样说!不要这样说!这缘起法确实深奥,显现也确实深奥。阿难,正是因为不能觉悟、不能通达这法,所以这众生就像缠结的线团、混乱的绳结、野草丛生一样,不能超越恶趣、恶道、堕落处和轮回。"


"阿难,若有人问:'是否有因缘而有老死?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是老死的因缘?'应当回答说:'生是老死的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有生?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是生的因缘?'应当回答说:'有是生的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有有?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是有的因缘?'应当回答说:'取是有的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有取?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是取的因缘?'应当回答说:'爱是取的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有爱?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是爱的因缘?'应当回答说:'受是爱的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有受?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是受的因缘?'应当回答说:'触是受的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有触?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是触的因缘?'应当回答说:'名色是触的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有名色?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是名色的因缘?'应当回答说:'识是名色的因缘'。


阿难,若有人问:'是否有因缘而有识?'应当回答说:'是的'。若问:'什么是识的因缘?'应当回答说:'名色是识的因缘'。"


"因此,阿难,以名色为缘有识,以识为缘有名色,以名色为缘有触,以触为缘有受,以受为缘有爱,以爱为缘有取,以取为缘有有,以有为缘有生,以生为缘而有老死、忧悲苦恼。如是这整个苦蕴的集起。


"所说的'以生为缘有老死',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何生,即:没有天神之生为天神,没有乾闼婆之生为乾闼婆,没有夜叉之生为夜叉,没有鬼神之生为鬼神,没有人之生为人,没有四足动物之生为四足动物,没有鸟类之生为鸟类,没有爬行动物之生为爬行动物,如果对这一切众生都没有各自的生,在完全无生的情况下,因生的止息,还会有老死吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是老死的条件,即是生。"


"所说的'以有为缘有生',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何有,即:没有欲有、色有、无色有,在完全无有的情况下,因有的止息,还会有生吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是生的条件,即是有。"


"所说的'以取为缘有有',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何取,即:没有欲取、见取、戒禁取、我语取,在完全无取的情况下,因取的止息,还会有有吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是有的条件,即是取。"


"所说的'以爱为缘有取',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何爱,即:没有色爱、声爱、香爱、味爱、触爱、法爱,在完全无爱的情况下,因爱的止息,还会有取吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是取的条件,即是爱。"


"所说的'以受为缘有爱',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何受,即:没有眼触所生受、耳触所生受、鼻触所生受、舌触所生受、身触所生受、意触所生受,在完全无受的情况下,因受的止息,还会有爱吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是爱的条件,即是受。"


"阿难,因受而有爱,因爱而有寻求,因寻求而有得,因得而有判断,因判断而有欲贪,因欲贪而有执著,因执著而有占有,因占有而有悭吝,因悭吝而有守护。由于守护的缘故,就生起拿棍棒、拿武器、争吵、冲突、争论、反驳、离间语、妄语等许多恶不善法。


"所说的'由于守护的缘故,就生起拿棍棒、拿武器、争吵、冲突、争论、反驳、离间语、妄语等许多恶不善法',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何守护,在完全无守护的情况下,因守护的止息,还会有拿棍棒、拿武器、争吵、冲突、争论、反驳、离间语、妄语等许多恶不善法生起吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是拿棍棒等诸多恶不善法生起的条件,即是守护。"


"所说的'因悭吝而有守护',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何悭吝,在完全无悭吝的情况下,因悭吝的止息,还会有守护吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是守护的条件,即是悭吝。"


"所说的'因占有而有悭吝',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何占有,在完全无占有的情况下,因占有的止息,还会有悭吝吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是悭吝的条件,即是占有。"


"所说的'因执著而有占有',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何执著,在完全无执著的情况下,因执著的止息,还会有占有吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是占有的条件,即是执著。"


"所说的'因欲贪而有执著',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何欲贪,在完全无欲贪的情况下,因欲贪的止息,还会有执著吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是执著的条件,即是欲贪。"


"所说的'因判断而有欲贪',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何判断,在完全无判断的情况下,因判断的止息,还会有欲贪吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是欲贪的条件,即是判断。"


"所说的'因得而有判断',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何得,在完全无得的情况下,因得的止息,还会有判断吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是判断的条件,即是得。"


"所说的'因寻求而有得',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何寻求,在完全无寻求的情况下,因寻求的止息,还会有得吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是得的条件,即是寻求。"


"所说的'因爱而有寻求',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何爱,即:没有欲爱、有爱、无有爱,在完全无爱的情况下,因爱的止息,还会有寻求吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是寻求的条件,即是爱。如是,阿难,这两法因受而合一。"


"所说的'以触为缘有受',阿难,应当这样理解其意义:如果完全没有任何触,即:没有眼触、耳触、鼻触、舌触、身触、意触,在完全无触的情况下,因触的止息,还会有受吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是受的条件,即是触。"


"所说的'以名色为缘有触',阿难,应当这样理解其意义:若无那些形态、特征、表征、概念等名身的施设,那么在色身中还会有概念触吗?" "不会,世尊。" "若无那些形态、特征、表征、概念等色身的施设,那么在名身中还会有感官触吗?" "不会,世尊。" "若无那些形态、特征、表征、概念等名身和色身的施设,还会有概念触或感官触吗?" "不会,世尊。" "若无那些形态、特征、表征、概念等名色的施设,还会有触吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是触的条件,即是名色。"


"所说的'以识为缘有名色',阿难,应当这样理解其意义:如果识不入母胎,名色会在母胎中形成吗?" "不会,世尊。" "如果识在入胎后离开,名色会出生到此世间吗?" "不会,世尊。" "如果识在孩童时期就断绝,无论是男孩还是女孩,名色能够成长、增长、扩大吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是名色的条件,即是识。"


"所说的'以名色为缘有识',阿难,应当这样理解其意义:如果识在名色中找不到立足处,未来还会有生、老死、苦的生起吗?" "不会,世尊。" "因此,阿难,这就是因,这就是缘,这就是起源,这就是识的条件,即是名色。阿难,到此为止才有生、老、死、退、生,到此为止才有言语之道、名称之道、概念之道,到此为止才有智慧的范围,到此为止才有轮回的流转,以显示此有,即是:名色与识互为条件而运行。"


【自我的观念】


"阿难,一个人以多少方式来宣说自我呢?他或者宣说有色、有限的自我,说:'我有一个有色、有限的自我'。或者宣说有色、无限的自我,说:'我有一个有色、无限的自我'。或者宣说无色、有限的自我,说:'我有一个无色、有限的自我'。或者宣说无色、无限的自我,说:'我有一个无色、无限的自我'。"


"在这里,阿难,那个宣说有色、有限自我的人,他或是就现在宣说有色、有限的自我,或是宣说未来会有有色、有限的自我,或者他想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就落入了有色、有限我见的随眠。


"同样地,阿难,那个宣说有色、无限自我的人,他或是就现在宣说有色、无限的自我,或是宣说未来会有有色、无限的自我,或者他想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就落入了有色、无限我见的随眠。


那个宣说无色、有限自我的人,他或是就现在宣说无色、有限的自我,或是宣说未来会有无色、有限的自我,或者他想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就落入了无色、有限我见的随眠。


那个宣说无色、无限自我的人,他或是就现在宣说无色、无限的自我,或是宣说未来会有无色、无限的自我,或者他想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就落入了无色、无限我见的随眠。阿难,这就是以这些方式宣说自我。"


【非自我的观念】


"阿难,一个人以多少方式不宣说自我呢?他不宣说有色、有限的自我,不说:'我有一个有色、有限的自我'。他不宣说有色、无限的自我,不说:'我有一个有色、无限的自我'。他不宣说无色、有限的自我,不说:'我有一个无色、有限的自我'。他不宣说无色、无限的自我,不说:'我有一个无色、无限的自我'。"


"在这里,阿难,那个不宣说有色、有限自我的人,他既不在现在宣说有色、有限的自我,也不宣说未来会有有色、有限的自我,也不会想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就不会落入有色、有限我见的随眠。"


"那个不宣说有色、无限自我的人,他既不在现在宣说有色、无限的自我,也不宣说未来会有有色、无限的自我,也不会想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就不会落入有色、无限我见的随眠。


那个不宣说无色、有限自我的人,他既不在现在宣说无色、有限的自我,也不宣说未来会有无色、有限的自我,也不会想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就不会落入无色、有限我见的随眠。


那个不宣说无色、无限自我的人,他既不在现在宣说无色、无限的自我,也不宣说未来会有无色、无限的自我,也不会想:'虽然不是这样,但我会使它成为那样。'如此,这就不会落入无色、无限我见的随眠。阿难,这就是以这些方式不宣说自我。"


【观察自我】


"阿难,一个人如何观察自我呢?或者他观察受是自我,说:'受是我的自我'。或者他说:'受不是我的自我,我的自我是不受感受的'。或者他说:'受不是我的自我,我的自我也不是不受感受的,而是我的自我能感受,我的自我具有感受的性质'。"


"在这里,阿难,若有人说'受是我的自我',应当对他说:'朋友,有三种受 - 乐受、苦受、不苦不乐受。这三种受中,你认为哪一种是自我呢?'阿难,当一个人感受乐受时,那时他不感受苦受和不苦不乐受,那时他只感受乐受。当感受苦受时,那时他不感受乐受和不苦不乐受,那时他只感受苦受。当感受不苦不乐受时,那时他不感受乐受和苦受,那时他只感受不苦不乐受。"


"阿难,乐受是无常的、有为的、缘生的、有灭尽性质的、衰败性质的、离贪性质的、灭尽性质的。苦受也是无常的、有为的、缘生的、有灭尽性质的、衰败性质的、离贪性质的、灭尽性质的。不苦不乐受也是无常的、有为的、缘生的、有灭尽性质的、衰败性质的、离贪性质的、灭尽性质的。当他感受乐受时,他认为'这是我的自我'。当那乐受灭去时,他就认为'我的自我消失了'。当他感受苦受时,他认为'这是我的自我'。当那苦受灭去时,他就认为'我的自我消失了'。当他感受不苦不乐受时,他认为'这是我的自我'。当那不苦不乐受灭去时,他就认为'我的自我消失了'。如是,他当下就观察自我为无常的、混合着乐和苦的、有生灭性质的。因此,阿难,基于这个理由,不应认为'受是我的自我'。"


"在这里,阿难,若有人说'受不是我的自我,我的自我是不受感受的',应当对他说:'朋友,在完全没有任何感受的地方,能否说有"我是"呢?'"(阿难答:)"不能,世尊。""因此,阿难,基于这个理由,不应认为'受不是我的自我,我的自我是不受感受的'。"


"在这里,阿难,若有人说'受不是我的自我,我的自我也不是不受感受的,而是我的自我能感受,我的自我具有感受的性质',应当对他说:'朋友,如果一切受完全灭尽,在完全无受的情况下,因受的止息,还能说有"我是"吗?'"(阿难答:)"不能,世尊。" "因此,阿难,基于这个理由,不应认为'受不是我的自我,我的自我也不是不受感受的,而是我的自我能感受,我的自我具有感受的性质'。"


"阿难,当比丘不认为受是自我,也不认为自我是不受感受的,也不认为'我的自我能感受,我的自我具有感受的性质'时,他因如此不执取而不执着,因不执着而不恐惧,因不恐惧而自己证得涅槃,他了知:'生已尽,梵行已立,所作已办,不受后有'。阿难,如果有人说这样的心解脱的比丘'如来死后存在',这是不恰当的;说'如来死后不存在',这是不恰当的;说'如来死后既存在又不存在',这是不恰当的;说'如来死后既非存在又非不存在',这是不恰当的。为什么呢?阿难,凡是言语之道、名称之道、施设之道、智慧之境、轮回之境,这比丘都已通达解脱。说这样通达解脱的比丘'不知不见',这是不恰当的。"


【七识住】


"阿难,有七识住处和两处。什么是七处?有些众生身异想异,如人类和某些天神及某些堕处众生,这是第一识住处。有些众生身异想一,如梵众天初生时,这是第二识住处。有些众生身一想异,如光音天,这是第三识住处。有些众生身一想一,如遍净天,这是第四识住处。有些众生完全超越色想,灭有对想,不作意种种想,达到'空无边处',这是第五识住处。有些众生完全超越空无边处,达到'识无边处',这是第六识住处。有些众生完全超越识无边处,达到'无所有处',这是第七识住处。无想有情天和非想非非想处是第二处。"


"阿难,关于第一识住处,即身异想异,如人类和某些天神及某些堕处众生。若有人能了知此处,了知其生起,了知其消失,了知其味著,了知其过患,了知其出离,此人适合对此欢喜吗?" "不适合,世尊。" ..."阿难,关于无想有情处,若有人能了知此处,了知其生起,了知其消失,了知其味著,了知其过患,了知其出离,此人适合对此欢喜吗?" "不适合,世尊。" "阿难,关于非想非非想处,若有人能了知此处,了知其生起,了知其消失,了知其味著,了知其过患,了知其出离,此人适合对此欢喜吗?" "不适合,世尊。" "阿难,当比丘如实了知这七识住处和两处的生起、消失、味著、过患、出离,而无执取地解脱时,阿难,这样的比丘称为慧解脱。"


【八解脱】


"阿难,有八解脱。是哪八种?有色者见诸色,这是第一解脱。内无色想而观外色,这是第二解脱。专注于净相,这是第三解脱。完全超越色想,灭有对想,不作意种种想,达到'空无边处',这是第四解脱。完全超越空无边处,达到'识无边处',这是第五解脱。完全超越识无边处,达到'无所有处',这是第六解脱。完全超越无所有处,达到'非想非非想处',这是第七解脱。完全超越非想非非想处,达到想受灭,这是第八解脱。阿难,这就是八解脱。"


"阿难,当比丘能够随顺地进入这八解脱,也能逆向地进入,也能随顺逆向地进入,能随意、随处、随时进入或出定,而且通过诸漏的灭尽,现法自知、现证、具足住于无漏心解脱、慧解脱时,阿难,这样的比丘称为双分解脱。阿难,再没有比这种双分解脱更殊胜或更高超的了。"


这就是世尊所说。尊者阿难欢喜且随喜世尊所说。


大因缘经终。


这就是完整的《大因缘经》的翻译。这部经主要阐述了:

1. 缘起法的深奥性

2. 十二缘起的详细解释

3. 对自我见解的分析

4. 七识住处的说明

5. 八解脱的内容

6. 最终解脱的境界


这是佛教中一部非常重要的经典,详细阐述了缘起法则和解脱之道。


巴利语原版经文


DN.15/(2) Mahānidānasuttaṃ

Paṭiccasamuppādo

   95. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca– “acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yāva gambhīro cāyaṃ, bhante, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca, atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī”ti. “Mā hevaṃ, ānanda, avaca, mā hevaṃ, ānanda, avaca. Gambhīro cāyaṃ, ānanda, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca. Etassa, ānanda, dhammassa ananubodhā appaṭivedhā evamayaṃ pajā tantākulakajātā kulagaṇṭhikajātā muñjapabbajabhūtā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati.

   96. “‘Atthi idappaccayā jarāmaraṇan’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā jarāmaraṇan’ti iti ce vadeyya, ‘jātipaccayā jarāmaraṇan’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā jātī’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā jātī’ti iti ce vadeyya, ‘bhavapaccayā jātī’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā bhavo’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ ‘Kiṃpaccayā bhavo’ti iti ce vadeyya, ‘upādānapaccayā bhavo’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā upādānan’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā upādānan’ti iti ce vadeyya, ‘taṇhāpaccayā upādānan’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā taṇhā’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā taṇhā’ti iti ce vadeyya, ‘vedanāpaccayā taṇhā’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā vedanā’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā vedanā’ti iti ce vadeyya, ‘phassapaccayā vedanā’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā phasso’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā phasso’ti iti ce vadeyya, ‘nāmarūpapaccayā phasso’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā nāmarūpan’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā nāmarūpan’ti iti ce vadeyya, ‘viññāṇapaccayā nāmarūpan’ti iccassa vacanīyaṃ.

   “‘Atthi idappaccayā viññāṇan’ti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃpaccayā viññāṇan’ti iti ce vadeyya, ‘nāmarūpapaccayā viññāṇan’ti iccassa vacanīyaṃ.

   97. “Iti kho, ānanda, nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

   98. “‘Jātipaccayā jarāmaraṇan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Jāti ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– devānaṃ vā devattāya, gandhabbānaṃ vā gandhabbattāya, yakkhānaṃ vā yakkhattāya, bhūtānaṃ vā bhūtattāya, manussānaṃ vā manussattāya, catuppadānaṃ vā catuppadattāya, pakkhīnaṃ vā pakkhittāya, sarīsapānaṃ vā sarīsapattāya, tesaṃ tesañca hi, ānanda, sattānaṃ tadattāya jāti nābhavissa. Sabbaso jātiyā asati jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jarāmaraṇassa, yadidaṃ jāti”.

   99. “‘Bhavapaccayā jātī’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā bhavapaccayā jāti. Bhavo ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– kāmabhavo vā rūpabhavo vā arūpabhavo vā, sabbaso bhave asati bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jātiyā, yadidaṃ bhavo”.

   100. “‘Upādānapaccayā bhavo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā upādānapaccayā bhavo. Upādānañca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathidaṃ– kāmupādānaṃ vā diṭṭhupādānaṃ vā sīlabbatupādānaṃ vā attavādupādānaṃ vā, sabbaso upādāne asati upādānanirodhā api nu kho bhavo paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo bhavassa, yadidaṃ upādānaṃ”.

   101. “‘Taṇhāpaccayā upādānan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā taṇhāpaccayā upādānaṃ. Taṇhā ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu kho upādānaṃ paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo upādānassa, yadidaṃ taṇhā”.

   102. “‘Vedanāpaccayā taṇhā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā vedanāpaccayā taṇhā. Vedanā ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– cakkhusamphassajā vedanā sotasamphassajā vedanā ghānasamphassajā vedanā jivhāsamphassajā vedanā kāyasamphassajā vedanā manosamphassajā vedanā, sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā”ti “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo taṇhāya, yadidaṃ vedanā”.

   103. “Iti kho panetaṃ, ānanda, vedanaṃ paṭicca taṇhā, taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo, chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ, macchariyaṃ paṭicca ārakkho. Ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti.

   104. “‘Ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivāda-tuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti. Ārakkho ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso ārakkhe asati ārakkhanirodhā api nu kho daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhaveyyun”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādānaṃ anekesaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ sambhavāya yadidaṃ ārakkho.

   105. “‘Macchariyaṃ paṭicca ārakkho’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā macchariyaṃ paṭicca ārakkho. Macchariyañca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici sabbaso macchariye asati macchariyanirodhā api nu kho ārakkho paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ārakkhassa, yadidaṃ macchariyaṃ”.

   106. “‘Pariggahaṃ paṭicca macchariyan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ. Pariggaho ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso pariggahe asati pariggahanirodhā api nu kho macchariyaṃ paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo macchariyassa, yadidaṃ pariggaho”.

   107. “‘Ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho. Ajjhosānañca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso ajjhosāne asati ajjhosānanirodhā api nu kho pariggaho paññāyethā”ti “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariggahassa– yadidaṃ ajjhosānaṃ”.

   108. “‘Chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ. Chandarāgo ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso chandarāge asati chandarāganirodhā api nu kho ajjhosānaṃ paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ajjhosānassa, yadidaṃ chandarāgo”.

   109. “‘Vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo. Vinicchayo ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso vinicchaye asati vinicchayanirodhā api nu kho chandarāgo paññāyethā”ti? “No hetaṃ bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo chandarāgassa, yadidaṃ vinicchayo”.

   110. “‘Lābhaṃ paṭicca vinicchayo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā lābhaṃ paṭicca vinicchayo. Lābho ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso lābhe asati lābhanirodhā api nu kho vinicchayo paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vinicchayassa, yadidaṃ lābho”.

   111. “‘Pariyesanaṃ paṭicca lābho’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā pariyesanaṃ paṭicca lābho. Pariyesanā ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso pariyesanāya asati pariyesanānirodhā api nu kho lābho paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo lābhassa, yadidaṃ pariyesanā”.

   112. “‘Taṇhaṃ paṭicca pariyesanā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā taṇhaṃ paṭicca pariyesanā. Taṇhā ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu kho pariyesanā paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariyesanāya, yadidaṃ taṇhā. Iti kho, ānanda, ime dve dhammā dvayena vedanāya ekasamosaraṇā bhavanti”.

   113. “‘Phassapaccayā vedanā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā ‘phassapaccayā vedanā. Phasso ca hi, ānanda, nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathidaṃ– cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso, sabbaso phasse asati phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vedanāya, yadidaṃ phasso”.

   114. “‘Nāmarūpapaccayā phasso’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā nāmarūpapaccayā phasso. Yehi, ānanda, ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho rūpakāye adhivacanasamphasso paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Yehi, ānanda, ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi rūpakāyassa paññatti hoti, tesu ākāresu …pe… tesu uddesesu asati api nu kho nāmakāye paṭighasamphasso paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Yehi, ānanda, ākārehi …pe… yehi uddesehi nāmakāyassa ca rūpakāyassa ca paññatti hoti tesu ākāresu …pe… tesu uddesesu asati api nu kho adhivacanasamphasso vā paṭighasamphasso vā paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Yehi, ānanda, ākārehi …pe… yehi uddesehi nāmarūpassa paññatti hoti, tesu ākāresu …pe… tesu uddesesu asati api nu kho phasso paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo phassassa, yadidaṃ nāmarūpaṃ”.

   115. “‘Viññāṇapaccayā nāmarūpan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Viññāṇañca hi, ānanda, mātukucchismiṃ na okkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ mātukucchismiṃ samuccissathā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Viññāṇañca hi, ānanda, mātukucchismiṃ okkamitvā vokkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ itthattāya abhinibbattissathā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Viññāṇañca hi, ānanda, daharasseva sato vocchijjissatha kumārakassa vā kumārikāya vā, api nu kho nāmarūpaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissathā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo nāmarūpassa– yadidaṃ viññāṇaṃ”.

   116. “‘Nāmarūpapaccayā viññāṇan’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, tadānanda, imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ, yathā nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ. Viññāṇañca hi, ānanda, nāmarūpe patiṭṭhaṃ na labhissatha, api nu kho āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ dukkhasamudayasambhavo paññāyethā”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo viññāṇassa yadidaṃ nāmarūpaṃ. Ettāvatā kho, ānanda, jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā. Ettāvatā adhivacanapatho, ettāvatā niruttipatho, ettāvatā paññattipatho, ettāvatā paññāvacaraṃ, ettāvatā vaṭṭaṃ vattati itthattaṃ paññāpanāya yadidaṃ nāmarūpaṃ saha viññāṇena aññamaññapaccayatā pavattati.

Attapaññatti

   117. “Kittāvatā ca, ānanda, attānaṃ paññapento paññapeti? Rūpiṃ vā hi, ānanda, parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti– “rūpī me paritto attā”ti. Rūpiṃ vā hi ānanda, anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti– ‘rūpī me ananto attā’ti. Arūpiṃ vā hi, ānanda, parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti– ‘arūpī me paritto attā’ti. Arūpiṃ vā hi, ānanda, anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti– ‘arūpī me ananto attā’ti.

   118. “Tatrānanda, yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Etarahi vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, rūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda, yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Etarahi vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, rūpiṃ anantattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda, yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Etarahi vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, arūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda, yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Etarahi vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, arūpiṃ anantattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya. Ettāvatā kho, ānanda, attānaṃ paññapento paññapeti.

Na-attapaññatti

   119. “Kittāvatā ca, ānanda, attānaṃ na paññapento na paññapeti? Rūpiṃ vā hi, ānanda, parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti– ‘rūpī me paritto attā’ti. Rūpiṃ vā hi, ānanda, anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti– ‘rūpī me ananto attā’ti. Arūpiṃ vā hi, ānanda, parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti– ‘arūpī me paritto attā’ti. Arūpiṃ vā hi, ānanda, anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti– ‘arūpī me ananto attā’ti.

   120. “Tatrānanda, yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Etarahi vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, rūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Etarahi vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, rūpiṃ anantattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda, yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Etarahi vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, arūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya.

   “Tatrānanda, yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Etarahi vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, ‘atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī’ti iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho, ānanda, arūpiṃ anantattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya. Ettāvatā kho, ānanda, attānaṃ na paññapento na paññapeti.

Attasamanupassanā

   121. “Kittāvatā ca, ānanda, attānaṃ samanupassamāno samanupassati? Vedanaṃ vā hi, ānanda, attānaṃ samanupassamāno samanupassati– ‘vedanā me attā’ti. ‘Na heva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me attā’ti iti vā hi, ānanda, attānaṃ samanupassamāno samanupassati. ‘Na heva kho me vedanā attā, nopi appaṭisaṃvedano me attā, attā me vediyati, vedanādhammo hi me attā’ti iti vā hi, ānanda, attānaṃ samanupassamāno samanupassati.

   122. “Tatrānanda, yo so evamāha– ‘vedanā me attā’ti, so evamassa vacanīyo– ‘tisso kho imā, āvuso, vedanā– sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā. Imāsaṃ kho tvaṃ tissannaṃ vedanānaṃ katamaṃ attato samanupassasī’ti? Yasmiṃ, ānanda, samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti; sukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ, ānanda, samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti; dukkhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ, ānanda, samaye adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti; adukkhamasukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti.

   123. “Sukhāpi kho, ānanda, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Dukkhāpi kho, ānanda, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Adukkhamasukhāpi kho, ānanda, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Tassa sukhaṃ vedanaṃ vediyamānassa ‘eso me attā’ti hoti. Tassāyeva sukhāya vedanāya nirodhā ‘byagā me attā’ti hoti. Dukkhaṃ vedanaṃ vediyamānassa ‘eso me attā’ti hoti. Tassāyeva dukkhāya vedanāya nirodhā ‘byagā me attā’ti hoti. Adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamānassa ‘eso me attā’ti hoti. Tassāyeva adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā ‘byagā me attā’ti hoti. Iti so diṭṭheva dhamme aniccasukhadukkhavokiṇṇaṃ uppādavayadhammaṃ attānaṃ samanupassamāno samanupassati, yo so evamāha– ‘vedanā me attā’ti. Tasmātihānanda, etena petaṃ nakkhamati– ‘vedanā me attā’ti samanupassituṃ.

   124. “Tatrānanda yo so evamāha– ‘na heva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me attā’ti, so evamassa vacanīyo– ‘yattha panāvuso, sabbaso vedayitaṃ natthi api nu kho, tattha “ayamahamasmī”ti siyā’”ti “No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, etena petaṃ nakkhamati– ‘na heva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me attā’ti samanupassituṃ.

   125. “Tatrānanda yo so evamāha– ‘na heva kho me vedanā attā, nopi appaṭisaṃvedano me attā, attā me vediyati, vedanādhammo hi me attā’ti. So evamassa vacanīyo– vedanā ca hi, āvuso, sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ aparisesā nirujjheyyuṃ. Sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho tattha ‘ayamahamasmī’ti siyā”ti? ‘No hetaṃ, bhante”. “Tasmātihānanda, etena petaṃ nakkhamati– “na heva kho me vedanā attā, nopi appaṭisaṃvedano me attā, attā me vediyati, vedanādhammo hi me attā’ti samanupassituṃ.

   126. “Yato kho, ānanda, bhikkhu neva vedanaṃ attānaṃ samanupassati, nopi appaṭisaṃvedanaṃ attānaṃ samanupassati, nopi ‘attā me vediyati, vedanādhammo hi me attā’ti samanupassati. So evaṃ na samanupassanto na ca kiñci loke upādiyati, anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Evaṃ vimuttacittaṃ kho, ānanda, bhikkhuṃ yo evaṃ vadeyya– ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā itissa diṭṭhī’ti, tadakallaṃ. ‘Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā itissa diṭṭhī’ti, tadakallaṃ. ‘Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā itissa diṭṭhī’ti, tadakallaṃ. ‘Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā itissa diṭṭhī’ti, tadakallaṃ. Taṃ kissa hetu? Yāvatā, ānanda, adhivacanaṃ yāvatā adhivacanapatho, yāvatā nirutti yāvatā niruttipatho, yāvatā paññatti yāvatā paññattipatho, yāvatā paññā yāvatā paññāvacaraṃ, yāvatā vaṭṭaṃ yāvatā vaṭṭati, tadabhiññāvimutto bhikkhu, tadabhiññāvimuttaṃ bhikkhuṃ ‘na jānāti na passati itissa diṭṭhī’ti, tadakallaṃ.

Satta viññāṇaṭṭhiti

   127. “Satta kho, ānanda, viññāṇaṭṭhitiyo, dve āyatanāni. Katamā satta? Santānanda, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā, ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti. Santānanda, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti. Santānanda, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti. Santānanda, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti. Santānanda, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti Santānanda, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇan’ti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhī viññāṇaṭṭhiti. Santānanda, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhiti. Asaññasattāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatanameva dutiyaṃ.

   128. “Tatrānanda, yāyaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā, ekacce ca devā, ekacce ca vinipātikā. Yo nu kho, ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditun”ti? “No hetaṃ, bhante …”pe… “tatrānanda, yamidaṃ asaññasattāyatanaṃ. Yo nu kho, ānanda, tañca pajānāti, tassa ca samudayaṃ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassa ca assādaṃ pajānāti, tassa ca ādīnavaṃ pajānāti, tassa ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditun”ti? “No hetaṃ, bhante”. “Tatrānanda, yamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Yo nu kho, ānanda, tañca pajānāti, tassa ca samudayaṃ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassa ca assādaṃ pajānāti, tassa ca ādīnavaṃ pajānāti, tassa ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditun”ti? “No hetaṃ, bhante”. Yato kho, ānanda, bhikkhu imāsañca sattannaṃ viññāṇaṭṭhitīnaṃ imesañca dvinnaṃ āyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti, ayaṃ vuccatānanda, bhikkhu paññāvimutto.

Aṭṭha vimokkhā

   129. “Aṭṭha kho ime, ānanda, vimokkhā. Katame aṭṭha? Rūpī rūpāni passati ayaṃ paṭhamo vimokkho. Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati, ayaṃ dutiyo vimokkho. Subhanteva adhimutto hoti, ayaṃ tatiyo vimokkho. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ catuttho vimokkho. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇan’ti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ pañcamo vimokkho. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ chaṭṭho vimokkho. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma ‘nevasaññānāsaññā’yatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ sattamo vimokkho. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. Ime kho, ānanda, aṭṭha vimokkhā.

   130. “Yato kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe anulomampi samāpajjati, paṭilomampi samāpajjati, anulomapaṭilomampi samāpajjati, yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Āsavānañca khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, ayaṃ vuccatānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto. Imāya ca ānanda ubhatobhāgavimuttiyā aññā ubhatobhāgavimutti uttaritarā vā paṇītatarā vā natthī”ti. Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

   Mahānidānasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.


返回列表

上一篇:第一千一百七十二章 大缘经

没有最新的文章了...

“第一千一百七十三章 大因缘经” 的相关文章

第八章 爱自己胜过爱其他人

相应部3相应8经/茉莉经(憍萨罗相应/有偈篇/祇夜)有个时候,骄萨罗国的波斯匿王与茉莉王后在王宫中最高的楼阁顶层眺望远方,波斯匿王这时对茉莉王后说:“茉莉,我现在有个问题想要问你,你如实的回答我,好吗?”茉莉王后回答:“大王,您有什么问题要问我,请说。”波斯匿王说:“茉莉,对于你来说,你对世间任何人...

第二十一章 世间有四种人

3.第三品相应部3相应21经/人经(憍萨罗相应/有偈篇/祇夜)有个时候,骄萨罗国的波斯匿王来到佛陀的住所,顶礼佛陀后,他在一旁坐下,佛陀对波斯匿王说:“大王,世间有四种人,是那四种人呢?就是从黑暗走到黑暗的人,从黑暗走到光明的人,从光明走到黑暗的人,从光明走到光明的人。”大王,什么是从黑暗走到黑暗的...

第二十五章 衰老死亡来临的时候怎么办?

相应部3相应25经/如山经(憍萨罗相应/有偈篇/祇夜)有个时候,骄萨罗国的波斯匿王来到佛陀的住所,顶礼佛陀后,他在一旁坐下,佛陀对波斯匿王说:“大王,你今天风尘仆仆的来到如来这里,你是从什么地方而来呢?”波斯匿王说:“世尊,我刚刚巡视地方而来,我作为骄萨罗国的国王,每天都要处理很多国家大事,当然我有...

第二十七章 如何面对辱骂和指责?

相应部7相应2经/辱骂经(婆罗门相应/有偈篇/祇夜)有个时候,佛陀住在王舍城栗鼠饲养处的竹林中,有一个叫婆罗堕婆阇的婆罗门,他听说婆罗堕若婆罗门已经皈依佛陀,并出家修行,就非常的生气和愤怒,他气急败坏的来到佛陀的住所,对佛陀破口大骂、恶语中伤。婆罗堕婆阇婆罗门怒骂佛陀很长一段时间后,他感觉口干舌燥,...

第二十八章 如何让怒火熄灭?

相应部7相应3经/阿修罗王经(婆罗门相应/有偈篇/祇夜)有个时候,佛陀住在王舍城栗鼠饲养处的竹林中,阿修罗王听说婆罗堕婆阇婆罗门已经皈依佛陀,出家修行后,就勃然大怒,他带着几百个士兵来到佛陀的住所。阿修罗王命令士兵们对佛陀无礼的谩骂,恶意的中伤。波斯匿王得知阿修罗王的行为后,就立刻派出两千多名士兵将...

第四十章 应该对谁恭敬有礼?

相应部7相应15经/慢刚愎经(婆罗门相应/有偈篇/祇夜)有个时候,有个叫骄慢的婆罗门住在舍卫城,他不尊敬父母,不尊敬老师,不尊敬兄长。那时,佛陀正在为大众说法,那个骄慢婆罗门心里就想:「出家人乔达摩(佛陀)正在为大众说法,我也去凑凑热闹吧,看看他长什么样子。如果出家人乔达摩对我说话,我就对他说话,如...