中部97经/陀然沙尼经(婆罗门品[10])

这是我亲身听闻到的：一时，世尊住在王舍城竹林松鼠栖息处。那时，尊者舍利弗与一大比丘众在南山游行。当时，一位在王舍城度过雨安居的比丘来到南山（雨安居解释：夏安居、雨安居、坐夏、夏坐、结夏、坐腊、一夏九旬、九旬禁足、结制安居、结制。印度夏季之雨期达三月之久。此三个月间，出家人禁止外出而聚居一处以致力修行，称为安居。此系唯恐雨季期间外出，踩杀地面之虫类及草树之新芽，招引世讥，故聚集修行，避免外出），来到尊者舍利弗处。到达后，与尊者舍利弗互相问候。互相问候寒暄后，坐在一旁。坐在一旁的那位比丘，尊者舍利弗如是问道："贤友，世尊是否健康强壮？"

"贤友，世尊健康强壮。"

"贤友，比丘僧团是否健康强壮？"

"贤友，比丘僧团也健康强壮。"

"贤友，在这里稻谷市场门处有一位名叫陀然沙尼的婆罗门。贤友，陀然沙尼婆罗门是否健康强壮？"

"贤友，陀然沙尼婆罗门也健康强壮。"

"贤友，陀然沙尼婆罗门是否不放逸？"

"贤友，陀然沙尼婆罗门哪里会不放逸呢？陀然沙尼婆罗门依靠国王掠夺婆罗门和居士（婆罗门解释：意译净行、梵行、梵志、承习。印度四姓中，最上位之僧侣、学者阶级。为古印度一切知识之垄断者，自认为印度社会之最胜种姓；刹帝利解释：意译地主、王种。略作刹利。乃印度四姓阶级中之第二阶级，地位仅次于婆罗门，乃王族、贵族、士族所属之阶级，系从事军事、政治者。释尊即出身此阶级；居士解释：没有出家，在家修行的人），依靠婆罗门和居士掠夺国王。他那位有信仰的、从有信仰家族嫁来的妻子已经去世了；他又娶了一位没有信仰的、从没有信仰家族嫁来的妻子。"

"贤友，我们听到了不好的消息，贤友，我们听到了不好的消息。我们听说陀然沙尼婆罗门放逸了。也许有朝一日我们能与陀然沙尼婆罗门相会，也许能有一些交谈。"

然后尊者舍利弗在南山随意住了一段时间后，向王舍城方向游行。逐渐游行，到达了王舍城。在那里，尊者舍利弗住在王舍城竹林松鼠栖息处。

然后尊者舍利弗在上午时分，穿好衣服，拿着钵和外衣，进入王舍城乞食。那时，陀然沙尼婆罗门正在城外的牛栏挤牛奶。然后尊者舍利弗在王舍城乞食完毕，饭后返回，来到陀然沙尼婆罗门处。陀然沙尼婆罗门远远地看见尊者舍利弗走来。看见后，来到尊者舍利弗处，到达后对尊者舍利弗说："尊者舍利弗，请喝些牛奶，还有时间吃饭。"

"够了，婆罗门。我今天已经用过餐了。我将在某棵树下午休。你可以到那里来。"

"是的，尊者。"陀然沙尼婆罗门回答尊者舍利弗。

然后陀然沙尼婆罗门吃完早餐后，来到尊者舍利弗处。到达后，与尊者舍利弗互相问候。互相问候寒暄后，坐在一旁。坐在一旁的陀然沙尼婆罗门，尊者舍利弗如是说："陀然沙尼，你是否不放逸？"

"尊者舍利弗，我们哪里能不放逸呢？我们要赡养父母，要赡养妻儿，要赡养奴仆工人，要为亲友尽朋友义务，要为亲属尽亲属义务，要为客人尽待客义务，要为祖先尽祭祀义务，要为天神尽供养义务，要为国王尽纳税义务，还要滋养这个身体。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了父母而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了父母而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的父母能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了妻儿而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了妻儿而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的妻儿能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了奴仆工人而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了奴仆工人而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的奴仆工人能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了朋友而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了朋友而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的朋友能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了亲属而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了亲属而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的亲属能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了客人而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了客人而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的客人能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了祖先而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了祖先而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者他的祖先能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了天神而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了天神而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者天神能否说：'他是为了我们而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了国王而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了国王而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者国王能否说：'他是为了我而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，假如有人为了滋养身体而非法行为、不正行为，因为这种非法行为、不正行为，狱卒们将他拖入地狱。他能否说：'我是为了滋养身体而非法行为、不正行为的，请不要把我拖入地狱'？或者其他人能否说：'他是为了滋养身体而非法行为、不正行为的，请不要把他拖入地狱'？"

"不能，尊者舍利弗。即使他哭喊，狱卒们也会把他扔进地狱。"

"陀然沙尼，你怎么认为，一个为了父母而非法行为、不正行为的人，和一个为了父母而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了父母而非法行为、不正行为的人不好；为了父母而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既赡养父母，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了妻儿而非法行为、不正行为的人，和一个为了妻儿而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了妻儿而非法行为、不正行为的人不好；为了妻儿而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既赡养妻儿，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了奴仆工人而非法行为、不正行为的人，和一个为了奴仆工人而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了奴仆工人而非法行为、不正行为的人不好；为了奴仆工人而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既赡养奴仆工人，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了朋友而非法行为、不正行为的人，和一个为了朋友而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了朋友而非法行为、不正行为的人不好；为了朋友而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽朋友义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了亲属而非法行为、不正行为的人，和一个为了亲属而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了亲属而非法行为、不正行为的人不好；为了亲属而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽亲属义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了客人而非法行为、不正行为的人，和一个为了客人而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了客人而非法行为、不正行为的人不好；为了客人而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽待客义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了祖先而非法行为、不正行为的人，和一个为了祖先而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了祖先而非法行为、不正行为的人不好；为了祖先而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽祭祀祖先义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了天神而非法行为、不正行为的人，和一个为了天神而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了天神而非法行为、不正行为的人不好；为了天神而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽供养天神义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了国王而非法行为、不正行为的人，和一个为了国王而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了国王而非法行为、不正行为的人不好；为了国王而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既尽国王义务，又不造恶业，还能修习善法。

陀然沙尼，你怎么认为，一个为了滋养身体而非法行为、不正行为的人，和一个为了滋养身体而如法行为、正行为的人，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，为了滋养身体而非法行为、不正行为的人不好；为了滋养身体而如法行为、正行为的人更好。尊者舍利弗，如法行为、正行为比非法行为、不正行为更好。"

"陀然沙尼，有其他合法的工作可以既滋养身体，又不造恶业，还能修习善法。"

然后，陀然沙尼婆罗门对尊者舍利弗的话表示赞同和随喜，从座位上起身离开。后来，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。于是陀然沙尼婆罗门叫来一个人说："来，朋友，你去世尊那里，到了之后，以我的名义顶礼世尊双足，说：'世尊，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼世尊双足。'然后去尊者舍利弗那里，到了之后，以我的名义顶礼尊者舍利弗双足，说：'尊者，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼尊者舍利弗双足。'然后这样说：'请尊者舍利弗发慈悲，到陀然沙尼婆罗门家里来。'"

"是的，先生。"那人回答陀然沙尼婆罗门后，就去世尊那里。到了之后，向世尊礼拜，坐在一旁。坐在一旁的那人对世尊说："世尊，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼世尊双足。"然后他去尊者舍利弗那里。到了之后，向尊者舍利弗礼拜，坐在一旁。坐在一旁的那人对尊者舍利弗说："尊者，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼尊者舍利弗双足，并这样说：'请尊者舍利弗发慈悲，到陀然沙尼婆罗门家里来。'"尊者舍利弗默然应允。

然后尊者舍利弗穿好衣服，拿着钵和外衣，去陀然沙尼婆罗门家。到了之后，坐在准备好的座位上。坐下后，尊者舍利弗对陀然沙尼婆罗门说："陀然沙尼，你的病情如何？是否可以忍受？痛苦是否减轻而不加重？是否有好转的迹象而不是恶化？"

"尊者舍利弗，我的病情不好，无法忍受。剧烈的痛苦在加重，不见减轻。有恶化的迹象，不见好转。尊者舍利弗，就像一个强壮的人用尖锐的矛刺我的头一样，我感到极度的头痛。尊者舍利弗，我的病情不好，无法忍受。剧烈的痛苦在加重，不见减轻。有恶化的迹象，不见好转。尊者舍利弗，就像一个强壮的人用结实的皮带勒紧我的头一样，我感到极度的头痛。尊者舍利弗，我的病情不好，无法忍受。剧烈的痛苦在加重，不见减轻。有恶化的迹象，不见好转。尊者舍利弗，就像一个熟练的屠夫或屠夫的学徒用锋利的屠刀剖开腹部一样，我感到极度的腹痛。尊者舍利弗，我的病情不好，无法忍受。剧烈的痛苦在加重，不见减轻。有恶化的迹象，不见好转。尊者舍利弗，就像两个强壮的人抓住一个虚弱的人的手脚，放在炭火坑上烤一样，我感到全身灼热。尊者舍利弗，我的病情不好，无法忍受。剧烈的痛苦在加重，不见减轻。有恶化的迹象，不见好转。"

"陀然沙尼，你怎么认为，地狱和畜生道，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，畜生道比地狱好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，畜生道和饿鬼道，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，饿鬼道比畜生道好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，饿鬼道和人间，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，人间比饿鬼道好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，人间和四大天王天（四大天王天解释：系欲界六天中之第一，天处之最初。又称四大王众天、四天王天、四大天王众天。佛教之世界观中，于须弥山之第四层，有一山名由犍陀罗，山有四头，四天王及其部众各居其一，各镇护一天下，故称护世四天王、四镇，其居所则称‘四王天’。四天王即东面之持国天、南面之增长天、西面之广目天、北面之多闻天。四王天与忉利天合称为四王忉利），哪一个更好？"

"尊者舍利弗，四大天王天比人间好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，四大天王天和三十三天（三十三天解释：六欲天之一。又作忉利天。于佛教之宇宙观中，此天位居欲界第二天之须弥山顶上，四面各为八万由旬，山顶之四隅各有一峰，高五百由旬，由金刚手药叉神守护此天。中央之宫殿（善见城）为帝释天所住，城外周围有四苑，是诸天众游乐之处。城之东北有圆生树，花开妙香薰远，城之西南有善法堂，诸天众群聚于此，评论法理。四方各有八城，加中央一城，合为三十三天城。据正法念经卷二十五载，佛母摩耶夫人命终后登入此天，佛乃至忉利天为母说法三个月。三十三天及焰摩天之信仰，早于印度吠陀时代即已盛行），哪一个更好？"

"尊者舍利弗，三十三天比四大天王天好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，三十三天和夜摩天（夜摩天解释：意译为善时分、善时、善分、妙善、妙时分、妙唱、唱乐等。欲界六天之第三天。又作夜磨天、焰摩天、炎摩天、苏夜摩天、须夜摩天、须炎天、离诤天。据正法念处经卷三十六、立世阿毗昙论卷六、佛地经论卷五、慧苑音义卷上等所载，此天界光明赫奕，无昼夜之分，居于其中，时时刻刻受不可思议之欢乐。另据彰所知论卷上载，三十三天常与阿修罗诤斗，夜摩天却远离诤斗，故称离诤天。得生此天之众生，乃于不杀生、不偷盗、不邪淫等乐修多作，又自能持戒，教他持戒，修持自他利益者），哪一个更好？"

"尊者舍利弗，夜摩天比三十三天好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，夜摩天和兜率天（兜率天解释：又作都率天、兜术天、兜率陀天、兜率多天、兜师陀天、睹史多天、兜驶多天。意译知足天、妙足天、喜足天、喜乐天。与夜摩天合称为兜夜。乃欲界六天之第四天，位于夜摩天与乐变化天之间，距夜摩天十六万由旬，在虚空密云之上，纵广八万由旬。关于此天之名，立世阿毗昙论卷六谓，欢乐饱满，于其资具满足，于八圣道不生知足，故称为兜率陀天。佛地经论卷五则谓，后身菩萨于中教化，多修喜足，故称为喜足天。此天有内外两院，兜率内院乃即将成佛者（即补处菩萨）之居处，今则为弥勒菩萨之净土；弥勒现亦为补处菩萨，于此宣说佛法，若住此天满四千岁，即下生人间，成佛于龙华树下。又昔时释迦如来身为菩萨时，亦从此天下生人间而成佛），哪一个更好？"

"尊者舍利弗，兜率天比夜摩天好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，兜率天和化乐天，哪一个更好？"

"尊者舍利弗，化乐天比兜率天好（化乐天解释：音译作尼摩罗天、维那罗泥天。又作化自在天、化自乐天、不憍乐天、乐无慢天、无贡高天、乐变化天。乃欲界六天中之第五天，其上为他化自在天，下为兜率天。此天之人，自化五尘而自娱乐，故称化自乐。以人间八百岁为一日夜，寿长八千岁，身长八由旬，身具常光，男女互相熟视或相向而笑即成交媾，其子自男女膝上化生，甫生即大如人间十二岁之孩童。与夜摩天、兜率天、他化自在天等，俱以长寿、端正、多乐三事胜阎浮提）。"

"陀然沙尼，你怎么认为，化乐天和他化自在天（他化自在天解释：音译作波罗尼蜜和耶越致、波罗尼蜜、波罗维摩婆奢、娑舍跋提。又译作他化乐天、他化自转天、化应声天。单称自在天、他化天、化他天，或第六天。即六欲天之第六天。此天假他所化之乐事以成己乐，故称他化自在天。大智度论卷九：‘此天夺他所化而自娱乐，故言他化自在。’即于他化之中得自在。此天为欲界之主，与色界之主摩醯首罗天，皆为娆害正法之魔王，乃四魔中之天魔，有‘第六天魔王’之称。又据长阿含经卷二十忉利天品载，第六天上别有纵广六千由旬之天魔宫殿。大智度论卷五：‘魔有四种（中略）。四者，他化自在天子魔。’此天位于欲界天之最高所，在距大海百二十八万由旬虚空密云之上，纵广八万由旬，与忉利天同），哪一个更好？"

"尊者舍利弗，他化自在天比化乐天好。"

"陀然沙尼，你怎么认为，他化自在天和梵天界（梵天界解释：指色界之初禅天。略称梵界。系堵塞诸烦恼海之本源者，所生寂静梵天之世界。梵天界中，有梵众天、梵辅天等，亦总称之为梵身天或梵世天），哪一个更好？"

"尊者舍利弗说'梵天界'！尊者舍利弗说'梵天界'！"

然后尊者舍利弗心想："这些婆罗门倾心于梵天界。我应该为陀然沙尼婆罗门教导与梵天同在的道路（梵天解释：意译清净、离欲。印度思想将万有之根源‘梵’，予以神格化，为婆罗门教、印度教之创造神，与湿婆、毗湿奴并称为婆罗门教与印度教之三大神。据摩奴法典所载，梵天出自金胎（梵卵），原有五头，其一头传为湿婆所毁，余四头，具四手，分别持吠陀经典、莲花、匙子，念珠或钵。佛教将其列为色界之初禅天。一般分为三种，即梵众天、梵辅天与大梵天，总称为梵天。其中，大梵天王统御梵众之人民、梵辅之辅弼臣。又通常所称之梵天大都指大梵天王，又称梵王，名为尸弃或世主。印度古传说中，为劫初时从光音天下生，造作万物，佛教中则以之与帝释天同为佛教之护法神。释尊曾升忉利天为母说法，下降此世时，梵王为佛之右胁侍，持白拂；或谓是梵天与摩罗王相合者。大梵天王身长为一由延半，寿命一劫半，其所住之宫殿，称为梵王宫。密教将其列为十二天之一，守护上方。密教之梵天像四面四臂，右手持莲花、数珠，左手执军持，作唵字印，乘七鹅车，戴发髻冠。又供养大梵天之修法，称为梵天供）。"

"陀然沙尼，我将为你教导与梵天同在的道路。仔细听，好好思考，我要说了。"

"是的，尊者。"陀然沙尼婆罗门回答尊者舍利弗。尊者舍利弗说："陀然沙尼，什么是与梵天同在的道路？在此，比丘以慈心遍满一方而住，如是第二方，如是第三方，如是第四方，如是上下四维一切处，对一切如对自己，以广大、无量、无怨、无害的慈心遍满全世界而住。陀然沙尼，这就是与梵天同在的道路。"

"再者，陀然沙尼，比丘以悲心...以喜心...以舍心遍满一方而住，如是第二方，如是第三方，如是第四方，如是上下四维一切处，对一切如对自己，以广大、无量、无怨、无害的舍心遍满全世界而住。陀然沙尼，这就是与梵天同在的道路。"

"那么，尊者舍利弗，请以我的名义顶礼世尊双足，说：'世尊，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼世尊双足。'"

然后尊者舍利弗在仍有更高要做的情况下，让陀然沙尼婆罗门安住于低劣的梵天界，从座位上起身离开。不久，陀然沙尼婆罗门去世了，往生梵天界。

然后世尊对比丘们说："诸比丘，舍利弗在仍有更高要做的情况下，让陀然沙尼婆罗门安住于低劣的梵天界，就从座位上起身离开了。"

然后尊者舍利弗来到世尊处。到了之后，向世尊礼拜，坐在一旁。坐在一旁的尊者舍利弗对世尊说："世尊，陀然沙尼婆罗门生病了，痛苦难忍，病情严重。他顶礼世尊双足。"

"舍利弗，为什么你在仍有更高要做的情况下，让陀然沙尼婆罗门安住于低劣的梵天界，就从座位上起身离开了呢？"

"世尊，我心想：'这些婆罗门倾心于梵天界。我应该为陀然沙尼婆罗门教导与梵天同在的道路。'"

"舍利弗，陀然沙尼婆罗门已经去世，往生梵天界了。"

第七 陀然沙尼经 完

巴利语原版经文

MN.97/(7) Dhanañjānisuttaṃ

　　 445. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā sāriputto dakkhiṇāgirismiṃ cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ. Atha kho aññataro bhikkhu rājagahe vassaṃvuṭṭho yena dakkhiṇāgiri yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ bhikkhuṃ āyasmā sāriputto etadavoca– “kaccāvuso, bhagavā arogo ca balavā cā”ti? “Arogo cāvuso, bhagavā balavā cā”ti. “Kacci panāvuso, bhikkhusaṅgho arogo ca balavā cā”ti? “Bhikkhusaṅghopi kho, āvuso, arogo ca balavā cā”ti. “Ettha, āvuso, taṇḍulapālidvārāya dhanañjāni nāma brāhmaṇo atthi. Kaccāvuso dhanañjāni brāhmaṇo arogo ca balavā cā”ti? “Dhanañjānipi kho, āvuso, brāhmaṇo arogo ca balavā cā”ti. “Kacci panāvuso, dhanañjāni brāhmaṇo appamatto”ti? “Kuto panāvuso, dhanañjānissa brāhmaṇassa appamādo? Dhanañjāni, āvuso, brāhmaṇo rājānaṃ nissāya brāhmaṇagahapatike vilumpati, brāhmaṇagahapatike nissāya rājānaṃ vilumpati Yāpissa bhariyā saddhā saddhakulā ānītā sāpi kālaṅkatā; aññāssa bhariyā assaddhā assaddhakulā ānītā”. “Dussutaṃ vatāvuso, assumha, dussutaṃ vatāvuso, assumha; ye mayaṃ dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ pamattaṃ assumha. Appeva ca nāma mayaṃ kadāci karahaci dhanañjāninā brāhmaṇena saddhiṃ samāgaccheyyāma, appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpo”ti?

　　 446. Atha kho āyasmā sāriputto dakkhiṇāgirismiṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena rājagahaṃ tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā sāriputto rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Atha kho āyasmā sāriputto pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi Tena kho pana samayena dhanañjāni brāhmaṇo bahinagare gāvo goṭṭhe duhāpeti. Atha kho āyasmā sāriputto rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena dhanañjāni brāhmaṇo tenupasaṅkami. Addasā kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmantaṃ sāriputtaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca– “ito, bho sāriputta, payo, pīyataṃ tāva bhattassa kālo bhavissatī”ti. “Alaṃ, brāhmaṇa. Kataṃ me ajja bhattakiccaṃ. Amukasmiṃ me rukkhamūle divāvihāro bhavissati. Tattha āgaccheyyāsī”ti. “Evaṃ, bho”ti kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa paccassosi. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ āyasmā sāriputto etadavoca– “kaccāsi, dhanañjāni, appamatto”ti? “Kuto, bho sāriputta, amhākaṃ appamādo yesaṃ no mātāpitaro posetabbā, puttadāro posetabbo, dāsakammakarā posetabbā, mittāmaccānaṃ mittāmaccakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, ñātisālohitānaṃ ñātisālohitakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, atithīnaṃ atithikaraṇīyaṃ kātabbaṃ, pubbapetānaṃ pubbapetakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, devatānaṃ devatākaraṇīyaṃ kātabbaṃ, rañño rājakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, ayampi kāyo pīṇetabbo brūhetabbo”ti?

　　 447. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti mātāpitaro vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, puttadāro vā panassa labheyya ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, dāsakammakaraporisā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, mittāmaccā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, ñātisālohitā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, atithī vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, pubbapetā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, devatā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho rañño hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, rājā vā panassa labheyya ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ. Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, pare vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’”ti? “No hidaṃ, bho sāriputta. Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ”.

　　 448. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mātāpitūnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, mātāpitūnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā mātāpitaro ceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā yehi sakkā puttadārañceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā dāsakammakaraporise ceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mittāmaccānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi bho sāriputta, mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, mittāmaccānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā mittāmaccānañceva mittāmaccakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā ñātisālohitānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, ñātisālohitānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā ñātisālohitānañceva ñātisālohitakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā atithīnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, atithīnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā atithīnañceva atithikaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā pubbapetānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, pubbapetānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā pubbapetānañceva pubbapetakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā devatānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, devatānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā devatānañceva devatākaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā rañño hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, rañño hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā rañño ceva rājakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.

　　 “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo”ti? “Yo hi, bho sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo”ti. “Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā yehi sakkā kāyañceva pīṇetuṃ brūhetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjitun”ti.

　　 449. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo aparena samayena ābādhiko ahosi dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo aññataraṃ purisaṃ āmantesi “ehi tvaṃ, ambho purisa yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi– ‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandāhi– ‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandatī’ti. Evañca vadehi– ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’”ti. “Evaṃ bhante”ti kho so puriso dhanañjānissa brāhmaṇassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca– “dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī”ti. Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca– “dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandati, evañca vadeti– ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’”ti. Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena.

　　 450. Atha kho āyasmā sāriputto nivāsetvā pattacīvaramādāya yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho āyasmā sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ etadavoca– “kacci te, dhanañjāni, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ? Kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti? Paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo”ti? “Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti. Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho sāriputta balavā puriso tiṇhena sikharena muddhani abhimattheyya; evameva kho bho sāriputta, adhimattā vātā muddhani ca ūhananti. Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti. Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho sāriputta, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho, bho sāriputta, adhimattā sīse sīsavedanā. Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti. Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho sāriputta, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evameva kho, bho sāriputta, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti. Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho sāriputta, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ; evameva kho, bho sāriputta, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho. Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti. Abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo”ti.

　　 451. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – nirayo vā tiracchānayoni vā”ti? “Nirayā, bho sāriputta, tiracchānayoni seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– tiracchānayoni vā pettivisayo vā”ti? “Tiracchānayoniyā, bho sāriputta, pettivisayo seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– pettivisayo vā manussā vā”ti? “Pettivisayā, bho sāriputta, manussā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni katamaṃ seyyo– manussā vā cātumahārājikā vā devā”ti? “Manussehi bho sāriputta, cātumahārājikā devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– cātumahārājikā vā devā tāvatiṃsā vā devā”ti? “Cātumahārājikehi, bho sāriputta, devehi tāvatiṃsā devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– tāvatiṃsā vā devā yāmā vā devā”ti? “Tāvatiṃsehi, bho sāriputta, devehi yāmā devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– yāmā vā devā tusitā vā devā”ti? “Yāmehi, bho sāriputta, devehi tusitā devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– tusitā vā devā nimmānaratī vā devā”ti? “Tusitehi, bho sāriputta, devehi nimmānaratī devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo– nimmānaratī vā devā paranimmitavasavattī vā devā”ti? “Nimmānaratīhi bho sāriputta, devehi paranimmitavasavattī devā seyyo”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo paranimmitavasavattī vā devā brahmaloko vā”ti? “‘Brahmaloko’ti – bhavaṃ sāriputto āha; ‘brahmaloko’ti – bhavaṃ sāriputto āhā”ti.

　　 Atha kho āyasmato sāriputtassa etadahosi– “ime kho brāhmaṇā brahmalokādhimuttā. Yaṃnūnāhaṃ dhanañjānissa brāhmaṇassa brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ deseyyan”ti. “Brahmānaṃ te, dhanañjāni, sahabyatāya maggaṃ desessāmi; taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī”ti. “Evaṃ, bho”ti kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa paccassosi. Āyasmā sāriputto etadavoca– “katamo ca, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo? Idha, dhanañjāni, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Ayaṃ kho, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo”.

　　 452. “Puna caparaṃ, dhanañjāni, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā …pe… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Ayaṃ kho, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo”ti. Tena hi, bho sāriputta, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi– ‘dhanañjāni bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Atha kho āyasmā sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo acirapakkante āyasmante sāriputte kālamakāsi, brahmalokañca upapajji.

　　 453. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi– “eso, bhikkhave, sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkanto”ti. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca– “dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandatī”ti. “Kiṃ pana tvaṃ sāriputta dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkanto”ti? “Mayhaṃ kho, bhante, evaṃ ahosi– ‘ime kho brāhmaṇā brahmalokādhimuttā, yaṃnūnāhaṃ dhanañjānissa brāhmaṇassa brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ deseyyan’ti. “Kālaṅkatoca, sāriputta, dhanañjāni brāhmaṇo, brahmalokañca upapanno”ti.

　　 Dhanañjānisuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.